Ένα από τα σημαντικότερα προς διευθέτηση ζητήματα κατά τη διοργάνωση ενός Κοινωνικού Φόρουμ είναι η διερμηνεία. Οι συζητήσεις αναφορικά με τη διερμηνεία είναι πάντα πρωταρχικής σημασίας δεδομένου ότι το κόστος της και τα έξοδα του αναγκαίου εξοπλισμού είναι η υψηλότερη δαπάνη που καλείται να πληρώσει η οργανωτική επιτροπή κάθε Κοινωνικού Φόρουμ (ΚΦ). Ακόμα και όταν δεν προσλαμβάνεται κανένας επαγγελματίας διερμηνέας επί τούτου, το συνολικό κόστος του ταξιδιού και της στέγασης των εθελοντών διερμηνέων δεν παύει να ανέρχεται στο ένα τρίτο του προϋπολογισμού.
Όταν το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ (ΕΚΦ) αποφάσισε να φιλοξενήσει το 4ο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στην Αθήνα, παρουσιάστηκε το ακόλουθο δίλημμα: θα έπρεπε να απασχοληθούν επαγγελματίες διερμηνείς ή να επιδιωχθεί η συγκρότηση στην Ελλάδα ενός εθελοντικού δικτύου που θα ανελάμβανε τη διερμηνεία; Η απάντηση ήταν μάλλον αυτονόητη λόγω της έλλειψης πόρων. Επιπλέον, το ΕΚΦ, που αποτελείται κυρίως από πολιτικές οργανώσεις, επεδίωξε να επιμείνει στην έννοια του «κοινωνικού εδάφους»∙ σύμφωνα με την αρχή αυτή, ένα κοινωνικό φόρουμ πρέπει όχι μόνο να προτείνει εναλλακτικές πρακτικές και μεθόδους, αλλά επιπλέον να οργανώνεται μέσω εναλλακτικών διαδικασιών. Κατά συνέπεια, θεωρώντας ότι σημασία δεν έχει μόνο η έκβαση αλλά η διαδικασία, η οργανωτική επιτροπή επέλεξε τον σχηματισμό ενός δικτύου εθελοντών διερμηνέων και μεταφραστών. Εκτός αυτού, επειδή τα ελληνικά δεν αποτελούν μια ευρέως ομιλούμενη ευρωπαϊκή γλώσσα, η οποιαδήποτε απόφαση έπρεπε να ληφθεί εγκαίρως. Συνεπώς, το ΕΚΦ ενθάρρυνε το σχηματισμό ενός δικτύου Babels στην Ελλάδα, πράγμα που ουσιαστικά σήμαινε τη διεύρυνση του διεθνούς δικτύου των εθελοντών διερμηνέων και μεταφραστών που κάλυπτε τις ανάγκες της διερμηνείας των κοινωνικών φόρουμ από το 1ο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στη Φλωρεντία το 2002. Το Babels αναπτύχθηκε από τη διογκούμενη ανάγκη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ για διερμηνεία σε διάφορες γλώσσες, και προς το παρόν μετρά περίπου 9.000 μέλη παγκοσμίως. Η δραστηριότητά του δεν περιορίζεται στην παροχή υπηρεσιών διερμηνείας, αλλά είναι ένας πολιτικός παράγοντας που συμβάλλει στις συζητήσεις για τον ρόλο που παίζει η γλώσσα στους μηχανισμούς πολιτισμικής κυριαρχίας και στην κυκλοφορία των ιδεών σε ποικίλα κοινωνικά κινήματα και σε κινήσεις πολιτών. Ενδιαφέρεται πρώτιστα να δώσει σε κάθε συμμετέχοντα την ευκαιρία να επικοινωνήσει στη γλώσσα επιλογής του. Το Babels οργανώνεται οριζόντια, κάτι που ουσιαστικά σημαίνει ότι δεν είναι υπεύθυνο γι’ αυτό κάποιο πρόσωπο ή επιτροπή∙ λειτουργεί με ανοικτές συντονιστικές ομάδες που συγκροτούνται συνήθως για τη διοργάνωση ενός κοινωνικού φόρουμ[1].
Στο κείμενο αυτό, θα αναφερθώ αποκλειστικά στη σχέση μεταξύ του Babels και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ, με ιδιαίτερες αναφορές στο 4ο. Η σχέση ανάμεσα στο Babels και το Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ (ΠΚΦ) είναι ένα εντελώς διαφορετικό ζήτημα, ειδικά μετά το 7ο ΠΚΦ στο Ναϊρόμπι.
Κατά καιρούς επανέρχεται η συζήτηση μέσα στο Babels, ενίοτε και εκτός, για το ζήτημα της ποιότητας στη διερμηνεία. Έχουν εκφραστεί πολλά παράπονα σχετικά με τη δουλειά του Babels κατά τη διάρκεια των φόρουμ. Συγκεκριμένα το δίκτυο έχει κατηγορηθεί για χαμηλής ποιότητας διερμηνεία. Πράγματι, η κατηγορία αυτή δεν είναι αβάσιμη. Η πρώτη και απλούστερη εξήγηση συνδέεται με τη σύνθεση του Babels. Οι εθελοντές του Babels σε καμιά περίπτωση δεν είναι επαγγελματίες διερμηνείς∙ είναι μεταφραστές, φοιτητές που σπουδάζουν διερμηνεία, μετάφραση και ξένες γλώσσες, καθώς επίσης και ακτιβιστές που έχουν μια ή δύο φορές αναλάβει τον ρόλο του διερμηνέα ως ερασιτέχνες προκειμένου να διευκολύνουν διεθνείς συνεδριάσεις. Τότε γιατί οι οργανωτικές επιτροπές των κοινωνικών φόρουμ επιμένουν να αναλαμβάνει το Babels τη διερμηνεία στα φόρουμ; Και είναι το Babels το μόνο που έχει την ευθύνη για την κακή ποιότητα της διερμηνείας; Ο στόχος αυτού του άρθρου είναι να καταδειχτεί ότι η ποιοτική διερμηνεία δεν πρέπει να εξετάζεται εκτός πλαισίου∙ η ποιότητα δεν είναι ένα θέμα που εξαρτάται αποκλειστικά από τις αποφάσεις και τις πρακτικές του Babels. Συνδέεται στενά με τις αποφάσεις που λαμβάνονται από την οργανωτική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ και των προπαρασκευαστικών συνελεύσεων καθώς επίσης και από το προφίλ της συντονιστικής ομάδας.
Ας αρχίσουμε από το τελευταίο. Όταν αποφασίστηκε να διοργανωθεί το 4ο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στην Αθήνα, το δίκτυο Babels ήταν ανύπαρκτο στην Ελλάδα. Υπήρχαν μόνο κάποιοι έλληνες διερμηνείς και μεταφραστές εγγεγραμμένοι στις λίστες του Babels -κυρίως επαγγελματίες διερμηνείς που κατοικούσαν στις Βρυξέλλες- αλλά δεν υφίστατο κανενός είδους συντονισμός. Η συντονιστική ομάδα συγκροτήθηκε από δύο επαγγελματίες διερμηνείς, δύο επαγγελματίες μεταφραστές, δύο φοιτητές μεταφραστικού, δύο ψυχιάτρους και έναν καθηγητή μαθηματικών. Στους επόμενους μήνες ο ένας από τους διερμηνείς αποφάσισε ότι δεν ήθελε πλέον να συμμετέχει. Ο έτερος διερμηνέας συμμετείχε σε όλες τις προπαρασκευαστικές συνεδριάσεις του Babels και παρακολούθησε τη διαδικασία από κοντά, δεν είχε, όμως, κανένα ενδιαφέρον να παίξει ενεργό ρόλο στην οργάνωση του φόρουμ, αν και είχε κάνει διερμηνεία με το Babels σε διάφορα κοινωνικά φόρουμ στο παρελθόν. Τα άλλα μέλη της συντονιστικής ομάδας -οι μεταφραστές, οι φοιτητές μεταφραστικού, ο καθηγητής μαθηματικών και οι δύο ψυχίατροι που βοήθησαν στην οργάνωση του όλου πράγματος- ήταν πολιτικά δραστήρια και θεωρούσαν τους εαυτούς τους «ακτιβιστές». Αν και δεν συμμετείχαν στη διερμηνεία, θεώρησαν τη συμμετοχή τους πολιτική πράξη. Μερικοί απ’ αυτούς ήταν μέλη πολιτικών οργανώσεων και συλλογικοτήτων που έπαιρναν μέρος στη διοργάνωση του φόρουμ. Άλλοι, αν και δεν ήταν μέλη κάποιας πολιτικής οργάνωσης, ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε θέματα που άπτονταν της ελληνικής Αριστεράς και είδαν τη συμμετοχή τους στο Babels ως τρόπο να βοηθήσουν στην οργάνωση μιας εκδήλωσης ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και να ενημερωθούν για την εξέλιξη των κοινωνικών κινημάτων. Μπορεί να ειπωθεί ότι η συντονιστική ομάδα συγκροτήθηκε από μη διερμηνείς που αυτοπροσδιορίζονταν ως ακτιβιστές. Είναι επίσης σημαντικό να επισημανθεί ότι σύντομα η συντονιστική ομάδα απέκτησε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των άλλων ομάδων που συμμετείχαν στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ∙ πραγματοποιούσε ανοικτές συνεδριάσεις κάθε δεκαπενθήμερο -όπου οποιοσδήποτε διερμηνέας, συντονιστής ή συμμετέχων στο ΕΚΦ που ήθελε μπορούσε να συμμετέχει - και όταν έφτασε η στιγμή της λήψης αποφάσεων, όλες οι ενέργειες αποφασίστηκαν στη βάση της συναίνεσης. Μέσω αυτής της διαδικασίας πολιτικοποιήθηκαν περισσότερο και συνέχισαν να παρακολουθούν διάφορες δραστηριότητες του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ.
Η πρώτη κίνηση που έγινε από τη συντονιστική ομάδα του ελληνικού Babels ήταν να αντικατασταθεί η λέξη «εθελοντής» από τη λέξη «ακτιβιστής» στα φυλλάδια και τις αφίσες του Babels. Το Babels δεν χαρακτηριζόταν πλέον ως «δίκτυο εθελοντών διερμηνέων και μεταφραστών», αλλά ως «δίκτυο ακτιβιστών διερμηνέων και μεταφραστών». Αυτό οφειλόταν εν μέρει στις συνδηλώσεις της λέξης «εθελοντής» στα ελληνικά συμφραζόμενα. Ο όρος είχε χρησιμοποιηθεί -στην πραγματικότητα, είχε κακοποιηθεί- ενάμιση χρόνο πριν από την ελληνική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αντιμετωπίσθηκαν ως «εθνική πρόκληση» και η κυβέρνηση έπρεπε να αποδείξει ότι μπορούσε να οργανώσει επιτυχώς τους Αγώνες. Στο πλαίσιο αυτό, δόθηκε πολλή έμφαση στο να πεισθούν οι πολίτες να γίνουν «εθελοντές» στον εθνικό στόχο. Οι συντονιστές του ελληνικού Babels σκέφτηκαν ότι ήταν απαραίτητο να διακρίνουν μεταξύ των δύο ειδών συμμετοχής, και να δοθεί μια πιο πολιτική χροιά στο εγχείρημα του Babels, να δείξουν ότι δεν επρόκειτο αποκλειστικά για μια πράξη συμμετοχής σε έναν σοβαρό σκοπό, αλλά για μια έκφραση πολιτικής συνειδητοποίησης.
Ένα σημαντικό ζήτημα από την πλευρά της ποιότητας ήταν ο αριθμός των γλωσσών εργασίας. Η απόφαση αυτή ήταν το αποτέλεσμα του πολιτικού προσανατολισμού του 4ου ΕΚΦ και των πολιτικών απόψεων της συντονιστικής ομάδας. Οι συντονιστές συμφώνησαν ότι δεν πρέπει να υπάρξει καμία επίσημη γλώσσα εργασίας. Μετά το 3ο ΕΚΦ στο Λονδίνο, το Babels είχε συμφωνήσει ότι δεν θα υπήρχε καμία επίσημη γλώσσα εργασίας στα επόμενα ΕΚΦ∙ μέχρι τότε, οι επίσημες γλώσσες εργασίας ήταν τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά ή/και τα γερμανικά. Επιπλέον, η ιδέα της ύπαρξης επίσημων γλωσσών εργασίας ήταν ασύμβατη με τον στόχο του 4ου ΕΚΦ. Ο λόγος για τον οποίο το ΕΚΦ έγινε στην Ελλάδα ήταν η προσέλκυση συμμετεχόντων από τις βαλκανικές και ανατολικο-ευρωπαϊκές χώρες. Τόσο οι διοργανωτές του ΕΚΦ όσο και οι συντονιστές του Babels συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν αρκετά τα αγγλικά ως μια από τις βασικές γλώσσες. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες από τις περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης μετά βίας μιλούσαν λίγα αγγλικά. Συν τοις άλλοις, ήταν την πρώτη φορά που το 4ο ΕΚΦ διοργανωνόταν σε μια χώρα της οποίας η γλώσσα δεν ήταν μεταξύ των ευρέως ομιλούμενων, και η συντονιστική ομάδα του ελληνικού Babels θεώρησε ότι κάθε συμμετέχων πρέπει να έχει τη δυνατότητα να επικοινωνήσει στη γλώσσα που επιθυμούσε. Τελικά, το ελληνικό Babels συμφώνησε ότι σε κάθε αίθουσα έπρεπε να υπάρχει διερμηνεία προς μια ανατολικο-ευρωπαϊκή γλώσσα. Κατά συνέπεια, ο αριθμός των γλωσσών εργασίας αυξήθηκε σε πέντε, έναντι του αριθμού των γλωσσών εργασίας στο Λονδίνο που ήταν μόνο τέσσερις. Αυτό ουσιαστικά σήμαινε ότι σε κάθε δωμάτιο θα υπήρχε διερμηνεία στα ελληνικά, τα αγγλικά, μια ανατολικο-ευρωπαϊκή γλώσσα και δύο δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες ανάλογα με τις απαιτήσεις.
Αν και αυτό το σχέδιο φάνηκε τότε λογικό, είχε μια πολύ σοβαρή επίπτωση. Ουσιαστικά σήμαινε ότι το Babels έπρεπε να εξυπηρετήσει σχεδόν κάθε γλωσσική απαίτηση. Τελικά το Babels κατόρθωσε να παρέχει διερμηνεία σε είκοσι γλώσσες. Υπολογίστηκε ότι απαιτούνταν περίπου 550 διερμηνείς για να καλύψουν τα συνολικά 210 σεμινάρια. Χρειάζονταν 150 διερμηνείς για να μεταφράζουν από και προς τα ελληνικά, και άλλοι 400 θα προέρχονταν από διάφορα μέρη της Ευρώπης. Εκείνη τη στιγμή, κανένας δεν ανησύχησε για το ζήτημα της ποιότητας. Κανένας δεν αναρωτήθηκε εάν η ποιότητα της διερμηνείας θα επηρεαζόταν από την επιλογή να υπάρχουν τόσες πολλές επίσημες γλώσσες εργασίας, αν και οδήγησε σε απελπισμένες προσπάθειες να εξευρεθούν διερμηνείς από περιοχές που δεν υπήρχε δίκτυο Babels και η κινητοποίηση για το ΕΚΦ ήταν περιορισμένη.
Εκτός από τον αριθμό των γλωσσών, η ποιότητα πρέπει επίσης να εξεταστεί σε συνάρτηση με τον τρόπο οργάνωσης της διερμηνείας και την ανεπαρκή κινητοποίηση. Όσον αφορά τον τρόπο διοργάνωσης της διερμηνείας, ήταν από την αρχή προφανές ότι κάθε ελληνικός θάλαμος έπρεπε να έχει διερμηνεία σε «retour» [2]στα αγγλικά ή τα γαλλικά ώστε οι άλλοι θάλαμοι να λαμβάνουν τη διερμηνεία σε «relay»[3]. Αυτό συνέβαινε επειδή ελάχιστοι μη έλληνες διερμηνείς γνώριζαν ελληνικά. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στους ανατολικο-ευρωπαϊκούς θαλάμους. Η ρύθμιση αυτή δεν προκαλούσε κανένα πρόβλημα όταν οι διερμηνείς στο θάλαμο ήταν επαγγελματίες, εφόσον οι επαγγελματίες διερμηνείς των οποίων η μητρική γλώσσα είναι τα ελληνικά ή μια ανατολικο-ευρωπαϊκή γλώσσα εκπαιδεύονται σε γενικές γραμμές για να μεταφράζουν από και προς τη μητρική τους γλώσσα. Εντούτοις, προέκυψαν διάφορα προβλήματα όταν οι διερμηνείς στο θάλαμο δεν ήταν επαγγελματίες και καλούνταν να κάνουν διερμηνεία από τη μητρική γλώσσα τους στα αγγλικά ή τα γαλλικά.
Σε ό,τι αφορά την ανεπαρκή κινητοποίηση διερμηνέων στην Ελλάδα και την Ανατολική Ευρώπη, ειδικά στις ανατολικο-ευρωπαϊκές χώρες, όπου το δίκτυο Babels ήταν -με ελάχιστες εξαιρέσεις- ανύπαρκτο, στάθηκε πολύ δύσκολη η επαφή με επαγγελματίες διερμηνείς και ακόμα δυσκολότερο το να πεισθούν να συμμετέχουν στο ΕΚΦ. Στην καλύτερη περίπτωση, μερικοί διοργανωτές τοπικών φόρουμ θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να έρθουμε σε επαφή με κάποιους διερμηνείς. Το ελληνικό Babels κατόρθωσε να κάνει ένα ταξίδι στη Ρουμανία μαζί με τους διοργανωτές του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ. Είναι σαφές, τώρα πια, ότι το Babels από μόνο του είναι ανίκανο να κινητοποιήσει διερμηνείς∙ η κινητοποίηση για το Babels πρέπει να συνδυάζεται με την κινητοποίηση για το ΕΚΦ.
Επίσης, είναι απαραίτητο να ρίξουμε μια ματιά στον τρόπο που οι διερμηνείς είδαν τη συμμετοχή τους στο ΕΚΦ. Σε ό,τι αφορά την Ανατολική Ευρώπη, οι περισσότεροι ήταν πολύ επιφυλακτικοί, είτε επειδή τρομοκρατήθηκαν από τον πολιτικό προσανατολισμό του φόρουμ, είτε επειδή φοβήθηκαν ότι η συμμετοχή θα απαιτούσε πολύ χρόνο, κάτι που τελικά θα έβλαπτε την καριέρα τους, είτε απλώς αρνήθηκαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν, μιας και στις χώρες τους ήταν υποχρεωμένοι να εργαστούν σε διάφορες δουλειές για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην .
Στην Ελλάδα, η κατάσταση ήταν ελαφρώς διαφορετική. Οι περισσότεροι από τους επαγγελματίες διερμηνείς που κλήθηκαν να συμμετέχουν στο Κοινωνικό Φόρουμ ήταν απρόθυμοι, επειδή απαιτούσε εθελοντική εργασία. Αρχικά, η πλειονότητά τους φοβήθηκε και προέβαλε αντιρρήσεις για τη συγκρότηση ενός δικτύου διερμηνέων και μεταφραστών, θεωρώντας ότι μια τέτοια προσπάθεια θα έβλαπτε τα κεκτημένα τους και ειδικά τις υψηλές αμοιβές που έχουν κατορθώσει να εξασφαλίσουν. Υποστήριξαν ότι η δημιουργία ενός τέτοιου δικτύου στην Ελλάδα θα επιδείνωνε τη θέση της διερμηνείας, από τη στιγμή που θα προσφερόταν δωρεάν και οι συμμετέχοντες θα την θεωρούσαν μια φτηνή υπηρεσία. Μια άλλη αντίρρηση ήταν η αρχή του Babels να δέχεται και τους μη επαγγελματίες διερμηνείς. Πίστευαν ότι μετά την εκπαίδευσή τους στο Babels, οι μη επαγγελματίες διερμηνείς θα θεωρούσαν τους εαυτούς τους επαγγελματίες και θα προσπαθούσαν να μπουν στην αγορά ζητώντας χαμηλότερες αμοιβές. Κάτι τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, δήλωσαν φανερά ότι δεν ήταν βέβαιοι εάν θα ήταν διαθέσιμοι να συμμετέχουν στο γεγονός από τη στιγμή που η διερμηνεία είναι ελεύθερο επάγγελμα και δεν ήταν δυνατό να είναι σίγουροι ότι θα ήταν διαθέσιμοι μέχρι την τελευταία στιγμή. Γενικά, οι περισσότεροι από αυτούς είδαν τη συμμετοχή τους ως απλή εθελοντική διαμεσολάβηση, και όχι ως πολιτική πράξη. Εντούτοις, ακόμη και μεταξύ εκείνων που μοιράστηκαν τις αρχές του Babels και συμφώνησαν με τον Χάρτη, υπήρξαν πολλές διαρροές της τελευταίας στιγμής αφού ορισμένοι επαγγελματίες διερμηνείς είχαν αποδεχθεί να συμμετέχουν, ωστόσο δεν εμφανίστηκαν στο ΕΚΦ. Ωστόσο, θα ήταν άδικο να μην αναφερθεί ότι υπήρξαν περιπτώσεις επαγγελματιών διερμηνέων που ανταποκρίθηκαν αμέσως στην έκκληση του Babels και αφιέρωσαν πολύ χρόνο και κόπο στη διοργάνωση. Οι περισσότεροι από τους επαγγελματίες διερμηνείς που ανταποκρίθηκαν θετικά είχαν κάποια σχέση με την ελληνική Αριστερά ή είχαν επίγνωση της δουλειάς του Babels από προηγούμενα ΕΚΦ.
Σχετικό είναι επίσης ότι από τους 500 διερμηνείς που συμμετείχαν στο Φόρουμ, μόνο 180 ήταν επαγγελματίες. Και από τους 180 επαγγελματίες μόνο 39 προήλθαν από την Ανατολική Ευρώπη και την Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι τυχαίο ότι 141 επαγγελματίες διερμηνείς προήλθαν από τη δυτική Ευρώπη και από τις συντονιστικές ομάδες που είχαν ήδη οργανώσει ένα φόρουμ.
Ως εκ τούτου, προκύπτει ένα ακόμα ερώτημα: ποιοι ήταν οι άλλοι 320 άνθρωποι που ήρθαν να κάνουν διερμηνεία στο 4ο ΕΚΦ; Λαμβάνοντας υπόψη τη στάση της πλειονότητας των επαγγελματιών διερμηνέων ήρθαμε σε επαφή και κινητοποιήσαμε διάφορους πολιτικούς ακτιβιστές που ήταν σε θέση να διαμεσολαβήσουν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ήταν πρόθυμοι να συμμετέχουν και συμφώνησαν να παρευρεθούν στη δοκιμαστική προετοιμασία του Babels για την ταυτόχρονη διερμηνεία. Μερικοί απ’ αυτούς είχαν λάβει μέρος στο παρελθόν σε διεθνείς συνεδριάσεις και κατά συνέπεια είχαν ήδη διερμηνεύσει διαδοχικά, αλλά δεν είχαν καμία εμπειρία στην ταυτόχρονη διερμηνεία. Το πλεονέκτημα των πολιτικών ακτιβιστών στο θάλαμο ήταν ότι ακόμα κι αν δεν είχαν βαθιά γνώση αγγλικών, είχαν λεπτομερή επίγνωση των θεμάτων που συζητούνταν στο φόρουμ. Το μειονέκτημα τους ήταν ότι ήταν ανίκανοι να κάνουν διερμηνεία από τα ελληνικά στα αγγλικά. Οι πολιτικοί ακτιβιστές θεώρησαν τη συμμετοχή τους στο Babels μια προσπάθεια να βοηθήσουν με τον ίδιο τρόπο που θα είχαν βοηθήσει σε οποιοδήποτε άλλο τομέα της διοργάνωσης. Δεν είχαν καμία φιλοδοξία να μάθουν να διερμηνεύουν και να εργαστούν ως επαγγελματίες διερμηνείς.
Εντούτοις, οι πολιτικοί ακτιβιστές δεν ήταν αρκετοί. Το ελληνικό Babels αποφάσισε να έρθει σε επαφή με φοιτητές που κατοικούσαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Καταρχάς, προσπαθήσαμε να κινητοποιήσουμε τους ανθρώπους που σπούδαζαν διερμηνεία και μετάφραση στα διάφορα πανεπιστήμια, τονίζοντας τα οφέλη από την εμπειρία που θα αποκτούσαν. Όταν χρειάστηκαν περισσότεροι διερμηνείς, ξεκινήσαμε επαφές με ανθρώπους που σπούδαζαν ξένες γλώσσες ελπίζοντας ότι αν παρακολουθούσαν τη δοκιμαστική προετοιμασία του Babels θα ήταν σε θέση να ανταποκριθούν στις ανάγκες. Η συνέπεια αυτού ήταν να υπάρξουν πολλοί διερμηνείς με μηδενική εμπειρία που είχαν παρακολουθήσει την τρίμηνη δοκιμαστική προετοιμασία του Babels στον ελληνικό θάλαμο. Ήταν αμφίβολο κατά πόσο όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα ήταν σε θέση να κάνουν ταυτόχρονη διερμηνεία από τα αγγλικά στα ελληνικά, πόσο μάλλον το αντίστροφο.
Στο σημείο αυτό, όμως, είναι απαραίτητο να σκεφτούμε τα κίνητρα των μη επαγγελματιών διερμηνέων. Γιατί θέλησαν να βοηθήσουν στη διοργάνωση του φόρουμ με τη συμμετοχή στo Babels; Η συμμετοχή στο ΕΚΦ θα ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία για εκείνους που σπούδαζαν διερμηνεία επειδή τους δόθηκε η ευκαιρία να κάνουν πρακτική. Όσοι σπούδαζαν ξένες γλώσσες θεώρησαν ότι το Babels θα τους έδινε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν δωρεάν μαθήματα διερμηνείας. Στην πραγματικότητα, μερικοί απ’ αυτούς ζήτησαν πιστοποιητικό που να βεβαιώνει το γεγονός ότι συμμετείχαν στο Φόρουμ και έκαναν διερμηνεία. Καθόσον ξέρω, κάθε φορά που οργανώνεται ένα ΕΚΦ, ανακύπτει θέμα στο Babels για το εάν πρέπει να εκδώσουμε πιστοποιητικά συμμετοχής ή όχι.
Η συμμετοχή των μη επαγγελματιών διερμηνέων είχε δύο ενδιαφέρουσες διαστάσεις∙ η πρώτη ήταν ότι δόθηκε σε πολλούς νέους η ευκαιρία να εξοικειωθούν με τη διαδικασία και τα ζητήματα που συζητούνται σε ένα Ευρωπαϊκό Φόρουμ όντας μέλη του. Η δεύτερη και πιο αξιοσημείωτη ήταν ότι μερικοί από τους ανθρώπους που συμμετείχαν δεν ενδιαφέρθηκαν καθόλου για την πολιτική του ΚΦ∙ στην πραγματικότητα υπήρξαν άνθρωποι απολύτως αντίθετοι στις αρχές του ΕΚΦ. Σε κάθε περίπτωση, καθένας μπορεί να καταλήξει σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα ερευνώντας διεξοδικά τους λόγους για τους οποίους οι επαγγελματίες και οι μη επαγγελματίες συμμετείχαν ή δεν συμμετείχαν στο ΕΚΦ.
Είναι εμφανές ήδη ότι η ποιότητα είναι αποτέλεσμα όλων των προαναφερθέντων παραγόντων. Είναι το αποτέλεσμα της απόφασης να χτιστεί ένα ανοικτό δίκτυο εθελοντών/ακτιβιστών διερμηνέων, το αποτέλεσμα των πολιτικών στόχων των διοργανωτών του ΕΚΦ, οι οποίοι θέλησαν σε αυτήν την περίπτωση να κινητοποιήσουν τους συμμετέχοντες από την Ανατολική Ευρώπη, το αποτέλεσμα του αριθμού των γλωσσών εργασίας, των απόψεων των συντονιστών του Babels που ήταν αρμόδιοι για την οργάνωση της διερμηνείας, του βαθμού κινητοποίησης για το Κοινωνικό Φόρουμ και, αναμφισβήτητα, της θέσης της εθνικής γλώσσας στον γλωσσολογικό χάρτη της περιοχής.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ποιότητα υπέφερε στο 4ο ΕΚΦ. Υπέφερε όχι μόνο επειδή δεν υπήρξαν αρκετοί επαγγελματίες∙ όχι μόνο επειδή οι μη επαγγελματίες ήταν ανεπαρκώς προετοιμασμένοι αλλά και επειδή ορισμένοι θάλαμοι δεν είχαν το αναγκαίο προσωπικό. Περιέργως, οι συμμετέχοντες του ΕΚΦ αντέδρασαν συγκαταβατικά. Εκτός αυτού, υπήρξαν ορισμένες περιπτώσεις συμμετεχόντων στο ΕΚΦ που μπήκαν στους θαλάμους και βοήθησαν στη διερμηνεία. Ούτε ένα παράπονο δεν έφθασε στα γραφεία του Babels ότι η διερμηνεία ήταν αναξιόπιστη και όλοι φάνηκε να αγκαλιάζουν την προσπάθειά του. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτηθεί γιατί οι συμμετέχοντες στο ΕΚΦ δεν αντέδρασαν με τον τρόπο που θα αντιδρούσαν οι συμμετέχοντες σε οποιαδήποτε διάσκεψη. Προσωπικά πιστεύω ότι η στάση αυτή συνδέεται βεβαίως με την πρωτοβουλία του ΕΚΦ να δημιουργηθεί ένα εθελοντικό δίκτυο∙ ενδέχεται επίσης να σχετίζεται με την έννοια του «κοινωνικού εδάφους» στην οποία μερικές συλλογικότητες του 4ου ΕΚΦ θέλησαν να εμμείνουν. Ωστόσο, σε ένα ευρύτερο επίπεδο, η απόφαση να διοργανωθεί ένα δίκτυο Babels ήταν πολιτική. Το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ δεν απολαμβάνει το επίπεδο της διαφάνειας και της απήχησης που θα επιθυμούσε στην Ελλάδα. Με τη διοργάνωση του 4ου ΕΚΦ στην Αθήνα, το ΕΚΦ θα διεύρυνε τη σφαίρα των μετεχόντων του και θα έδινε στους ανθρώπους τη δυνατότητα να γνωρίσουν τις αρχές και τις διαδικασίες του Φόρουμ. Από αυτή την άποψη, η κινητοποίηση για συμμετοχή στο Babels θα σήμαινε ότι πολλοί θα εξοικειώνονταν με το ίδιο το ΕΚΦ και τις πολιτικές οργανώσεις που το συγκροτούν.
Συμπερασματικά, μπορεί να ειπωθεί ότι στο 4ο ΕΚΦ το ζήτημα της γλώσσας και της διερμηνείας συναρθρώθηκε περίπλοκα με την πολιτική του ΕΚΦ. Η διερμηνεία χρησιμοποιήθηκε ως μοχλός για την κινητοποίηση μετεχόντων από την Ανατολική Ευρώπη. Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως μέσο εξοικείωσης ανθρώπων που δεν είχαν καμία συμμετοχή στην πολιτική με το ΕΚΦ και τις πολιτικές οργανώσεις του. Επομένως το Babels, που ανταποκρίθηκε σε αυτήν την ανάγκη, διαπλάστηκε από την αδήριτη ανάγκη του ΕΚΦ για επικοινωνία και κινητοποίηση. Έτσι, αναπόφευκτα μοιράζεται τις δύο αυτές προτεραιότητες.
[1] Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλώ επισκεφτείτε: http//www.babels.org
[2] Το «retour» είναι όρος που χρησιμοποιείται στη διερμηνεία. Οι θάλαμοι διερμηνείας είναι πάντα συνδεδεμένοι μεταξύ τους και retour γίνεται όταν δεν μπορούν μερικοί θάλαμοι να κάνουν απευθείας διερμηνεία σε μια γλώσσα. Παραδείγματος χάριν, εάν ο ομιλητής μιλά ελληνικά και η ομιλία του πρέπει να διερμηνευθεί στα αγγλικά, η διερμηνεία πρέπει κανονικά να γίνει από τον αγγλικό θάλαμο. Εντούτοις, εάν οι αγγλόφωνοι διερμηνείς δεν μπορούν να μεταφράσουν από ελληνικά στα αγγλικά, η διερμηνεία πρέπει να γίνει από τον ελληνικό θάλαμο. Σε αυτήν την περίπτωση, οι έλληνες διερμηνείς στους θαλάμους θα χειριστούν τη διερμηνεία και στα αγγλικά. Η διερμηνεία «retour» είναι πιο κοινή στις γλώσσες που δεν μιλιούνται ευρέως.
[3] Το «relay» είναι ένας άλλος όρος της διερμηνείας που σημαίνει ουσιαστικά τη «διπλή διερμηνεία». Για παράδειγμα, εάν τα αλβανικά πρέπει να μεταφραστούν σε σουηδικά και δεν υπάρχει κανένας διερμηνέας που να μπορεί να κάνει τη διερμηνεία απευθείας, τότε τα αλβανικά μεταφράζονται σε αγγλικά ή γαλλικά και έπειτα οι σουηδοί διερμηνείς μεταφράζουν από τα γαλλικά/αγγλικά στα σουηδικά. Εννοείται, ότι οι δέκτες της ερμηνείας δεν είναι ενήμεροι για αυτή την περίπλοκη διαδικασία. Η διερμηνεία «relay» χρησιμοποιείται ως ύστατη λύση. Το Babels επιλέγει πάντα την απευθείας διερμηνεία.